Ολοι σχεδόν οι αρχαίοι συγγραφείς, από τον Ηρόδοτο έως τον Παυσανία, μας δίνουν πολλές πληροφορίες για το Φάληρο. Έτσι μαθαίνουμε ότι ιδρυτής του Φαλήρου ήταν ο τοπικός ήρωας Φαληρός (ή Φάληρος), γιός του
 ’λκωνα και εγγονός του βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα και ότι η παράδοση έλεγε πως ήταν σύγχρονος του Θησέα και μαζί του βοήθησε τους Λαπίθες στον πόλεμό τους κατά των Κενταύρων. Ο Φαληρός λέγεται ότι ήταν ένας από τους Αργοναύτες, που με αρχηγό τον Ιάσονα έκαναν (στα 1226-1225 π.Χ.) την περίφημη Αργοναυτική εκστρατεία και ότι επίσης θεμελίωσε στη Νότια Ιταλία μια αποικία που την ονόμασε αρχικά ΦΑΛΗΡΟΝ (Παυσανία Αττικά Α, Ι, 4, Στράβων, ν,246. Στέφανος Βυζάντιος 656, s.v.p.). Αργότερα εγκαταστάθηκαν εκεί και άλλοι Έλληνες από την Κύμη, τη Χαλκίδα, τις Πιθηκούσες, την Αθήνα και ονόμασαν την πόλη ΠΑΡΘΕΝΟΠΗ, τιμώντας έτσι μία από τις Σειρήνες, την Παρθενόπη, που απογοητευμένη, επειδή ο Οδυσσέας δεν ανταποκρίθηκε στον έρωτά της, ρίχτηκε στη θάλασσα που “ξέβρασε” το σώμα της σ΄ εκείνη την ακρογιαλιά. Εκεί υπήρχε και ο τάφος της Σειρήνας εκείνης. Καθώς η Παρθενόπη συνεχώς μεγάλωνε, η παλαιότερη περιοχή της πήρε το όνομα “Παλαιόπολις” ή “Παλαίπολις” και η νεότερη - φυσικά - ονομάστηκε ΝΕΑ ΠΟΛΙΣ ή ΝΕΑΠΟΛΙΣ που τελικά έγινε στα Ιταλικά NAPOLI και έτσι λέγεται μέχρι σήμερα. Η Νεάπολη έγινε κέντρο και πρωτεύουσα πολλών ελληνικών πόλεων, που ιδρύθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της, έφτασαν σε μεγάλη ακμή, έδωσαν έντονα ελληνικό χρώμα σε όλη την έκταση, δηλαδή στη Νότια Ιταλία και τη Σικελία, που από τότε ονομάστηκε MAGNA GRAECIA (Μεγάλη Ελλάς). |
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΦΑΛΗΡΟΥ
ΝΑΟΙ, ΜΝΗΜΕΙΑ, ΕΟΡΤΕΣ
Η εδαφική έκταση του αρχαίου Φαλήρου φαίνεται ότι συμπίπτει με το σημερινό Παλαιό Φάληρο. Αυτό συμπεραίνουμε από το ότι το (αρχαίο) Φάληρο αναφέρεται ως το πρώτο και αρχαιότατο “Επίνειον” της Αθήνας. Η αποβάθρα ήταν εκεί “όπου η θάλασσα ελάχιστον απέχει της πόλεως”. ’ρα, όπως παρατηρεί ο Κ.Ν.Παπαχατζής, πρέπει να ήταν εκεί όπου, μετά Χριστόν, χτίστηκε το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, που σώζεται μέχρι σήμερα και αναστηλώθηκε στα 1985. Φυσικά, το λιμάνι του Φαλήρου, στ΄ αρχαία χρόνια, όταν ακόμα δεν είχε διαμορφωθεί το λιμάνι του Πειραιά, είχε αρκετή έκταση, πιθανότατα θα άρχιζε από τις Τζιτζιφιές ή το Δέλτα και θα έφτανε έως εκεί που ήταν άλλοντε το κέντρο ΤΡΟΚΑΝΤΕΡΟ (και σήμερα η Μαρίνα). Αλλά και όταν αργότερα ο Θεμιστοκλής και κατόπιν ο Περικλής διαμόρφωσαν το λιμάνι του Πειραιά, το Φάληρο εξακολούθησε να είναι το δεύτερο λιμάνι της Αθήνας, σε όλες τις εποχές. Το ότι το αρχαίο Φάληρο συμπίπτει με το σημερινό Παλαιό Φάληρο επιβεβαιώνεται και από τις ανασκαφές που έκαναν εδώ ο Κ. Κουρουνιώτης στα 1911 και ο Ευστρ. Πελεκίδης στα 1915-16, με τις οποίες ήρθε στο φώς το νεκροταφείο του Αρχαίου Φαλήρου, που βρισκόταν στο χώρο μεταξύ του άλλοτε Κρατικού Εργοστασίου Αεροπλάνων (Κ.Ε.Α.) και του άλλοτε Δέλτα, (στο οποίο έγινε κατόπιν ο σημερινός Ιππόδρομος).
Οι αρχαίοι συγγραφείς μας μιλούν για αξιόλογα γεγονότα τόσο της μυθικής (προϊστορικής), όσο και της ιστορικής εποχής. Επίσης αναφέρουν ναούς, μνημεία, πρόσωπα ξακουστά και θρησκευτικές γιορτές που γίνονταν στο Φάληρο. Έτσι μαθαίνουμε ότι από το λιμάνι του Φαλήρου ξεκίνησε ο ΘΗΣΕΑΣ οδηγώντας στην Κρήτη τους 7 νέους και τις 7 νέες, αποφασισμένος να εξοντώσει το Μινώταυρο και να απαλλάξει την πατρίδα του από τον ταπεινωτικό αυτό φόρο του αίματος.
Και πάλι στο Φάληρικό λιμάνι, όταν γύρισε θριαμβευτής από την Κρήτη, έκανε αμέσως ευχαριστήρια θυσία στον Ποσειδώνα και τους άλλους Θεούς. Από τότε κάθε χρόνο γινόταν θαλασσινή (ναυτική) γιορτή, τα “Κυβερνήσεια”, αφιερωμένα στη μνήμη των δύο γενναίων ναυτικών, που κυβερνούσαν το πλοίο του Θησέα, δηλαδή του Ναυσίθοου, που ήταν κυβερνήτης και του Φαίακα που ήταν ο “πρωρεύς”. Ο περιηγητής ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, (110-180 μ.Χ.), που περιηγήθηκε την Αττική (148-150 μ.Χ.), λέει ότι το Φάληρο ήταν τότε, ακόμα, ένα από τα τέσσερα λιμάνια της Αθήνας και ότι τα Θεμιστόκλεια τείχη είχαν πιά ερειπωθεί. Σωζόταν όμως ακόμα, ερειπωμένη, η ΦΑΛΗΡΙΚΗ ΠΥΛΗ, που οδηγούσε από την Αθήνα στο Φάληρο, καθώς και οι Ιτώνειες πύλες κοντά στις στήλες του Ολυμπίου Διός. Πόσο σημαντικό ήταν για την Αθήνα το λιμάνι του Φαλήρου το καταλαβαίνουμε από το ότι ειδικά για την προστασία του λιμανιού είχε κτισθεί το ΦΑΛΗΡΙΚΟΝ ΤΕΙΧΟΣ (Θουκυδίδης ΙΙ, 13) που είχε μήκος 35 σταδίων (= 6,4 χιλιόμετρα) και έφτανε μόνο έως το Φαληρικό λιμάνι. Ο Παυσανίας είδε στο Φάληρο το ναό της Σκιράδος Αθηνάς που κατά μία παράδοση τον είχε ιδρύσει ο Σκίρος, ένας μάντης που είχε έρθει από την Δωδώνη. Επίσης είδε και “Ιερό” αυτού του Σκίρου και κοντά σ΄ αυτό δύο “ηρώα”, αφιερωμένα το ένα στο Ναυσίθοο και το άλλο στον Φαίακα, για τους οποίους μιλήσαμε προηγουμένως. Αναφέρει ακόμα ο Παυσανίας ότι στο δρόμο από το Φάληρο προς την Αθήνα σωζόταν ο ναός της Ήρας, που επίτηδες τον είχαν αφήσει οι Αθηναίοι χωρίς πόρτες και οροφή, εφαρμόζοντας απόφαση που είχαν πάρει όλοι οι Έλληνες να αφήσουν ερειπωμένους (μερικούς από) τους ναούς που είχαν πυρπολήσει οι Πέρσες, για να τους θυμίζουν την ασέβεια των “βαρβάρων” και το μίσος που έπρεπε να διατηρούν οι Έλληνες εναντίον τους.
Μέσα στο Φάληρο ο Παυσανίας είδε ναό του Διός, των παιδιών του Θησέα, του ήρωα Φαληρού και της Δήμητρας, που και αυτόν τον είχαν πυρπολήσει οι Πέρσες (Παυσανίας, Φωκικά, 35.2).
ΤΟ ΦΑΛΗΡΟ ΣΤΟΥΣ ΠΕΡΣΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ
Ο Ηρόδοτος όταν αφηγείται στα “Περσικά” τις μάχες Ελλήνων και Περσών (490-479 π.Χ.), φυσικά αναφέρει συχνά το Φάληρο. Εδώ περιορίζομαι σε δύο μόνο αξιοσημείωτα γεγονότα: 1) Μετά την ένδοξη μάχη του Μαραθώνα (Σεπτέμβρης 490 π.Χ.), ο περσικός στόλος παρέπλευσε το Σούνιο και προχώρησε προς το Φάληρο, με σκοπό να αποβιβάσει στρατό και να επιτεθεί στην Αθήνα, πριν προφτάσει να επιστρέψει από το Μαραθώνα ο στρατός των Αθηναίων. Αλλά και ο Μιλτιάδης είχε προβλέψει αυτή την ενέργεια των Περσών και έπεισε τους αγωνιστές του Μαραθώνα, (μολονότι ήταν ξεθεωμένοι από τη σκληρότατη μάχη), να βάλουν φτερά στα πόδια τους και έτσι έφτασαν στην Αθήνα κατά το βράδυ και στρατοπέδευσαν στο Κυνόσαργες. Οι Πέρσες φτάσανε με τα πλοία τους τη νύχτα στο Φάληρο και σκόπευαν να επιτεθούν με την άνεσή τους, όταν θα ξημέρωνε. Πράγματι το πρωί εμφανίστηκαν στ΄ ανοιχτά του Φαλήρου, αλλά όταν είδαν ότι οι Αθηναίοι είχαν έλθει πριν από αυτούς και ήταν παραταγμένοι, έτοιμοι για μάχη, αφού κράτησαν για λίγο τα πλοία τους στα πανιά, γύρισαν πλώρη και έφυγαν για την Ασία (Ηρόδοτος VI,116). 2) Μετά 10 χρόνια, οι Πέρσες εκστρατεύουν ξανά εναντίον της Ελλάδας. Μετά τη μάχη των Θερμοπυλών και τη θυσία του Λεωνίδα, ο περσικός στόλος φτάνει στον όρμο του Φαλήρου. Οι Αθηναίοι είχαν εγκαταλείψει την πόλη τους και είχαν καταφύγει στη Σαλαμίνα, Αίγινα, Πόρο, Τροιζήνα.Ο Ξέρξης αποβιβάστηκε εκεί που σήμερα είναι οι Τζιτζιφιές και εκεί έγινε το πολεμικό συμβούλιο των Περσών. (21 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ.). Την ίδια ώρα συνεδρίαζε στη Σαλαμίνα το Ελληνικό στρατηγείο. Όταν νύχτωσε, το περσικό πεζικό μπήκε στην Αθήνα που ήταν έρημη. Οι Πέρσες έβαλαν φωτιά στους ναούς και τα σπίτια και πελώριες φλόγες ζώσανε το τείχος της Ακρόπολης, απλώθηκαν ως τα προάστια και το φρικτό θέαμα συγκλόνισε τους Αθηναίους, που παρακολουοθούσαν από τη Σαλαμίνα. Τελικά ο Θεμιστοκλής έπεισε τους άλλους στρατηγούς να γίνει η ναυμαχία στη Σαλαμίνα. Την επόμενη μέρα έγινε η κοσμοξάκουστη ναυμαχία, ο Περσικός στόλος έπαθε πανωλεθρία και “οι Βάρβαροι φεύγανε πλέοντας προς το Φάληρο” (Ηρόδοτος VII 91-92). Κι από κεί φύγανε με τη μεγαλύτερη δυνατή ταχύτητα για να μπορέσουν να φτάσουν στον Ελλήσποντο, πριν τυχόν προλάβουν οι Έλληνες να πάνε εκεί και να διαλύσουν τις σχεδίες με τις οποίες ο Ξέρξης είχε “ζεύξει” τον Ελλήσποντο, οπότε η θέση του περσικού στόλου θα ήταν τραγική.
ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΦΑΛΗΡΟ
Μουσαίος, Πλάτων, Δημοσθένης, Δημήτριος Φαληρεύς
Ο μέγιστος των φιλοσόφων, ο ΠΛΑΤΩΝ, προυσιάζει το περίφημο “συμπόσιό” του σαν μια αφήγηση, που την κάνει ένας Φαληριώτης, θαυμαστής του Σωκράτη, ο Απολλόδωρος προς το φίλο του, το Γλαύκωνα, καθώς πορεύονται με τα πόδια από το Φάληρο προς την Αθήνα. (Πλάτωνος, Συμπόσιον 1 ή 172-173).Μια άλλη προσωπικότητα, που κατά κάποιο τρόπο συνδέεται με το Φάληρο, είναι ο “δεινότατος των ρητόρων” ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ. Φαινόμενο ανυποχώρητης θέλησης και επιμονής, αγωνίστηκε πεισματικά και έξυπνα από μικρός να ξεριζώσει πολλά σωματικά και νευροψυχικά μειονεκτήματά του, με ασκήσεις δικής του έμπνευσης. Η παράδοση λέει ότι κατέβαινε στην ακρογιαλιά του Φαλήρου, σε μέρες που ο καιρός ήταν θυελλώδης και τα κύματα έσπαγαν με πάταγο πάνω στα βράχια της ακτής και εκφωνούσε δυνατά αυτοσχέδιους λόγους, θέλοντας έτσι να εξασκηθεί να κρατάει την αταραξία του, στις ώρες που στην εκκλησία του Δήμου οι πάντα ζωηροί ακι φωνακλάδες συμπολίτες του θα μπορούσαν να τον κάνουν να σαστίσει.
ΤΟ ΦΑΛΗΡΟ ΣΤΗ ΡΩΜΑΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
Ο Απόστολος Παύλος στην Αθήνα
Στα πρώτα Χριστιανικά χρόνια για τα οποία μιλούμε τώρα, και για την ακρίβεια γύρω στο 50 μ.Χ., δηλαδή 100 περίπου χρόνια πριν από τον Παυσανία, πέρασε από την Αθήνα ο Απόστολος Παύλος. Αποβιβάστηκε, φυσικά, στο λιμάνι του Φαλήρου, (που ήταν εκεί που αργότερα χτίστηκε το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου), και από κεί πορεύτηκε προς την Αθήνα, ακολουθώντας κάποιο αγροτικό δρόμο. Φτάνοντας στο σημείο όπου σήμερα υπάρχει η παλαιά εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων, θα είδε εκεί τους βωμούς που οι Αθηναίοι είχαν αφιερώσει “τοις αγνώστοι Θεοίς” όπως μας λέει ότι τους είδε ο Παυσανίας, (Παυσαν. Αττικά Α, Ι, 4, Πράξεις Αποστόλων 17, 23). Βέβαια το ότι στο σημείο αυτό ήταν οι βωμοί εκείνοι, είναι μια υπόθεση, που στηρίζεται στο γεγονός ότι στην αυλή των Αγίων Θεοδώρων σώζονται ακόμα, πεσμένοι κάτω, δύο Ιωνικοί κίονες και παλαιότερα λέγεται ότι υπήρχαν και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη, που οι περίοικοι τα χρησιμοποιούσαν ως οικοδομικά υλικά. Πάντως από την επιγραφή αυτή πήρε αφορμή ο Απόστολος των Εθνών και μίλησε στους Αθηναίους για τον αληθινά ’γνωστο, έως τότε, σ΄ αυτούς Θεό της Καινής Διαθήκης.
ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΤΟ ΧΘΕΣ ΜΠΟΥΓΑΣ ΤΡΥΦΩΝ 1984
( ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΦΩΤΟ ΓΙΑ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ)
 |  |
 |  |
This page is always under construction. Your suggestions and any historical info is greatly appreciated. Please address comments to: webmaster ahaldek@usa.net
